Pervasızca süregelen bir yalnızlık, hücrelerimize işleyen derin bir yabancılaşma… Aslında derinlemesine sosyolojik bir çöküş… Bizi birbirimizden ve hatta kendimizden bile uzaklaştıran puslu bir döngü.
HERKES BİRBİRİNE DÜŞMAN
İşler biraz da zirveden inme bir ötekileştirme, bir tahammülsüzlük, bir hoşgörüsüzlükle başlıyor. İktidar kendinden olmayana, A partisi B partisine, muhafazakarı liberaline, Galatasaraylısı Fenerbahçelisine, caddenin bu tarafındaki market karşı taraftaki manava, kız tarafı oğlan tarafına… Toplumun bir kesiti bir başkasına illa ki düşman.
Toplumsal dokumuza zerkedilen, gökkuşağı renklerimizi solduran yakıcı bir zehir…
İktidarın dayattığı toplumsal tektipleştirme gayreti, insanların kendilerini tabir etme özgürlüklerine ket vuruyor. Kitlelerin, farklı renklerin üzerine geçirilmeye çalışılan katı kalıplar insan bağlantılarına de yansıyor. Bireyler birbirlerine kendi kalıplarını dayatıyor, lakin bu kalıplar birden fazla vakit giyilemiyor. Sonra da mutsuzluk kaynağı bir bağın dehlizlerinde kaybolan partnerler ortaya çıkıyor…
Diğer yandan, paylaşacak, anlayacak, takviye olacak bir alaka arayışı içinde olan, daima olarak yalnız kalmaktan şikayet eden insanlar…
GENELLİKLE KADINLAR
Bu ortada bir de bir bağlantısı olmadığı, daha doğrusu evlenmediği için başta ailelerinden baskı gören, kelamda toplumsal statüsü ziyan gören ve ruhsal bir yalnızlığa sürüklenen beşerler (genellikle kadınlar) var…
İronik bir biçimde, alakalar hem memnunluk hem de mutsuzluk kaynağı olabiliyor.
İnsanlar ortasındaki ilgilerin yüzeydeki kopuklukları, altında yatan derin yalnızlık ve hasret hislerini perdeliyor.
Acaba yalnızlık bu çağın mukadderatı mi?
*
Dijitalleşme, çağdaş çağın hem mucizesi hem de laneti. İnsanlık, teknolojinin sunduğu sonsuz imkanlarla bir yandan özgürleşirken, başka yandan daha evvel hiç olmadığı kadar yalnız. Bizler, ekranlar aracılığıyla birbirimize dokunmaya çalışırken, insanların yerine yapay zekanın yapay reflekslerini koyarken, fizikî dokunuşların sıcaklığını yitiriyoruz. Beşerler artık birbirinin nefesini, kokusunu duyumsamaktan uzak; dijital bir orta yüz içinde kaybolmuş durumdalar. Bu uzaklaşma, sadece metrelerle değil, giderek artan bir duygusal aralıkla de hissediliyor.
*
GERÇEKÜSTÜ MÜKEMMELLİK
Fiziksel uzaklık bir yana, dijital dünya birebir vakitte bir görünürlük ve idealizasyon tuzağı. Toplumsal medya platformları üzerinde sergilenen hayatlar, gerçeküstü bir harikalık sunuyor. Beşerler, gördükleri bu “istisnai” hayatları gerçek sanarak, erişilmez bir memnunluk peşinde koşuyorlar. Bu durum, münasebetlerdeki beklentileri de karikatürize ediyor. Beşerler, daima idealize edilmiş olanın peşinde koşarken gerçek beşerlerle, gerçek bağlantılarla yüzleşmek istemiyorlar. Her birey, kendi kusursuz sahnesinde başrolü oynamaya çalışıyor. Halbuki ne o denli bir sahne, ne de o denli bir başrol var… İnsan, gerçekte var olmayan, başında yarattığı bir figürün peşinden gidiyor ve hasbelkader bu idealize edilmiş kişiyi bulduğu sanrısına kapılıp bir bağlantıya girdiğinde onu son sürat tüketip hüsranla bitecek malum sona hakikat çabuk adımlarla ilerliyor.
Cenneti hayal ederken, gerçekliğin gri tokadıyla cehennemi yaşıyor.
Sonrası cehennemden yalnızlığa hakikat süratli bir kaçış…
*
VİTRİNDE SERGİLENEN MUTLULUK
Mutluluk anlayışı, parlak ve pürüzsüz dijital filtrelerle süslenmiş bir vitrinde sergileniyor. Ülkü münasebetlerin karikatürize edilmiş tarifleri, insanları bu yüzeysel harikalık arayışına itiyor. Öte yandan, bu parlak vitrinin gerisinde, hakikaten bu ülküler uğruna rastgele bir fedakarlık yapmaya hazır olmayan, karşısındaki beşere rastgele bir biçimde “uyum” sağlamayı reddeden bireyler yer alıyor. Yani, kusursuz münasebetin peşinden koşuluyor lakin bunun için gerekli olan sabır, anlayış ve özveri üzere temel taşları yerine koymak deyince, orada yokuz.
GÜVEN VE BAĞLILIK EROZYONA UĞRUYOR
Aslında bu, toplumsal bir sorumsuzluk dalgası. Münasebetlerdeki roller gereği sorumluluklar yerine getirilmiyor. Erkek olsun, bayan olsun partnerlerin üzerine düşen misyonları ihmal etmesi, karşılıklı itimadın ve bağlılığın erozyona uğramasına yol açıyor. Bu sorumsuzluk, bağlardaki huzursuzluğu ve tatminsizliği daha da pekiştiriyor.
Bu sorunsal, giderek artan kişiselleşme ile derinleşiyor. Bireylerin ruhu, zihni ve psikolojisi; benlik duygusu ve kendini öncelikleme eğilimi ile şekilleniyor. Münasebetlerde “benim üzerime kelam, laf, kişi olmaz” biçiminde bir hal sergileyen ego, bağlantıları zehirleyen ve bireyleri yalnızlığa iten kıymetli faktörlerden biri haline geliyor. Bu ego, direkt yahut örtülü olarak dayatılan bir tavırla, alakaları çekilmez ve sürdürülemez hale getiriyor.
EGOSANTRİK DAVRANIŞLAR
Özellikle aile hayatında paylaşmak, fedakarlık, ahenk üzere bedeller büyük değer taşırken, çağdaş bireyin bu bedellerden kaçınması, toplumun temel yapı taşlarından biri olan aile kurumunu zayıflatıyor. Bu zayıflama, genişleyen kişiselleşme ve egosantrik hallerle, bağlantıların giderek daha yüzeysel ve süreksiz olmasına neden oluyor. Beşerler, kendilerini bir ilgide öne çıkarmanın ve kendi muhtaçlıklarını önceliklendirmenin yollarını ararken, nitekim manalı ve derin bağlar kurma kabiliyetlerini kaybediyorlar.
Böylece, dijitalleşme ve kentleşmeyle birlikte gelen yalnızlık hissi, kişiselleşme ve egosantrik tavırlarla daha da pekişmiş oluyor.
*
İÇ DÜNYADA YABANCILAŞMA
Dijitalleşme öbür yandan da bireyi büyük bir güvensizliğe sürüklüyor. Dijital dünya, her köşede bir skandal, bir aldatma öyküsüyle dolu. Türlü çeşit kirli işler, bağlantılar, berbatlıklar görünür, cinayetler ve her türlü kriminal sıkıntılar görünür, sapıklık ve sapkınlıklar görünür… Tabana vuran iktisadın, geçinme kaygısının yarattığı cinnet haliyle ailesini katleden babaların sonu intiharla biten kriminal ve hastalıklı yalnızlıkları da birebir biçimde görünür… Bu da insanların birbirlerine ve dünyaya olan inançlarını derinden sarsıyor. Her gün medyada yer alan bayan cinayetleri, tacizler, çocuk istismarları, aldatmalar, büyük bir süratle artan boşanma oranları güvensizlik hissini perçinliyor. Bu his sadece insanın beşere karşı değil, kendi iç dünyasında da bir yabancılaşmayı besliyor.
İnsanlar, kendilerine ve etraflarına olan itimatlarını yitirdikçe, özgüvensizlik de artıyor. Bu durum, bağlantı kurma kabiliyetimizi temelden sarsıyor.
Yalnızlaşma sürecinde, dijitalleşmenin dolaylı ve direkt tesirleri bu biçimde birbirine bağlanıyor. Hepsi, tıpkı zincirin iç içe geçmiş halkaları. Çağımızın getirdiği bu yeni nizam, insan bağlarını temelden değiştiriyor.
*
Kentleşme süreci, dijital dünyada artan görünürlükle zıt bir ironi yaratıyor. Köyden kente göç, yalnızca coğrafik bir değişim değil, tıpkı vakitte toplumsal ve kültürel bir dönüşümü de söz ediyor. Evvelden, köy hayatında herkes birbirini “bilir”, birbirinin sıkıntısıyla hemhal olurdu. Bu, topluluğun bir kesimi olmanın, birbirinin hayatına dokunmanın bir yansımasıydı.
DİJİTAL YAKINLIK FİZİKÎ UZAKLIK
Şimdi ise, postmodern kentleşme ile birlikte beşerler görünür hale gelse de, bu yalnızca sanal bir görünürlük. Fizikî dünyada, beşerler birbirlerini görmezden geliyor, yok sayıyor. Dijital platformlarda beşerler, birbirlerinin hayatına, kullandığı şampuanın markasına kadar hakimken, gerçek hayatta yıllarca tıpkı binada burun buruna yaşadığı kapı komşusunun ne iş yaptığını, hatta ismini bile bilmiyor. Vaktin kentleşme anlayışı ve dijitalleşmenin yarattığı bir paradoks: Dijital yakınlık ve fizikî uzaklık.
İletişim araçları ve teknolojinin gelişmesiyle birlikte, beşerler birbirlerine ağ erişim noktaları üzerinden sıkı sıkıya bağlanırken, meskenlerinin soğuk duvarları ortasında daha izole ve yalnız hissediyor. Değersizleştirme, görünmezlik, görmezden gelme, yok sayma halleri, çağdaş toplumun vebası, duygusal insan münasebetlerinin yok edicisi olarak ortaya çıkıyor.
Yok sayılma, ses vermeme, yokmuş üzere davranma, muhatap almama üzere davranışlar, “ghosting” etiketiyle pazarlanırken, toplumda giderek yaygınlaşan ve yalnızlığı daha da derinleştiren tavırlar olarak karşımıza çıkıyor. İnsanın beşere verdiği en büyük cezalardan biri tahminen de karşılıklı anlayış ve bağlantının çöktüğü bu ortamda, insanların birbirlerini büsbütün göz arkası etmesiyle vuku buluyor.
GERÇEK MUTLULUK
İşte böylelikle yalnızlığın derin sessizliği içinde kaybolup gidiyorlar.
Gerçek memnunluk, dijital bir vitrinde sergilenen yüzeysel mükemmelliklerle değil, insanın beşerle kurduğu derin bağlarla elde edilir. Şayet bir biçimde hakikatle dokunmuş insani bağları yine kurmaya başlayabilirsek, tahminen de gelecek jenerasyonlar, yalnızlığın soğuk gölgesi altında büyümek yerine, birbirlerinin ısıtıcı varlıklarında gelişme bahtı bulabilir.
ÇAĞRI: Kemal Kılıçdaroğlu hakkında siyasi yasak ve mahpus talebiyle açılan davanın duruşması 22 Kasım Cuma günü saat 14.00’te Ankara 57. Asliye Ceza Mahkemesi’nde görülecek. Adalet tecelli edene kadar herkesi bu davanın takipçisi olmaya, duruşma salonuna davet ediyoruz. Kılıçdaroğlu yalnız değildir.
Sadık Çelik